Angst

"Angst essen Zehle auf"
Ali in gelijknamige film van Fassbinder

Wat mij het meest frappeert in beelden van hongerend Afrika, is de lol die de mensen daar schijnen te hebben. Hoe kut hun leven (in onze ogen!) ook is, ze kunnen het niet laten om te lachen naar de camera, of met een brede grijns te vertellen hoe erg het met ze is gesteld. Hun botten steken uit de magere schoudertjes, maar hun ogen fonkelen van levensvreugde. Het doet niets af aan de mate van ellende die ze ondergaan. Het is een way of life: je bent vrolijk ingesteld of niet.

Zet die beelden af tegen opnames van een doodnormale dag in een doodnormaal rijk land. Schuifelende gedaantes. Gezichten tot de grond. Mondhoeken die geen weerstand bieden aan de zwaarte kracht. Geen spatje vrolijkheid, geen kwinkslag in de ogen. Het lijkt alsof met de weelde de zwaarmoedigheid zijn intrede heeft gedaan. Zou dat zijn omdat het meestal om Noordelingen gaat? Op beelden van geschiedenisprogramma's zoals Andere Tijden of Ons Amsterdam, is er echter dezelfde speelsheid als bij de Afrikanen. Kinderen op de markt stoten elkaar grappend aan. Het is winter maar hun moeder heeft de broekspijpen kort gehouden, uit gebrek aan stof. Hun blote knietjes steken knokkig af in de koude lucht, de met afzakkende sokken gehulde voeten zwemmen in de afgetrapte schoenen van hun grote broer. Op school worden geen fratsen geduld en thuis krijgen ze slag. De camera tonen zij hun breeduit lachende fietsenrekken, scheve tanden die nimmer de orthodontist zullen zien.
Volwassen vrouwen die op straat klonterden om te kletsen, spatten giegelend uit elkaar zodra de camera gewaarwordt. Hàdden die vrouwen zo'n fantastisch leven dan? Beter dan de uwe of de mijne? Aan het bestuderen van hun voorkomen zou je dat niet denken: kapotte gebitten, opgezwollen vlees van het aardappelrijke en eiwit-arme dieet, de numereuze koters die ze bij zich roepen voor ze de aftocht afblazen, de moeilijke manier waarop ze lopen, je weet: zij hebben het niet makkelijk. Ze kampen met verzakkingen en vergroeingen van de baarmoeder, met hinderlijke spataderen en verrotte kiezen, met zuiplappen van mannen, met constante lawaai van babies om zich heen. Tv kijken 's avonds als de kinderen in bed liggen? Op die scharse momenten van eenzaamheid scharrelen ze hun deel van de kost bij elkaar, met naai- of waswerk voor de rijken. Quality time? Nooit van gehoord. En toch lachen ze met elkaar, en werpen zij de onbekende cameraman guitige blikken toe. En bezorgen zij mij een tikje jalousie, vanuit mijn comfortabele leven van burgerlijke trut anno 2008. Ja, zo zou ik ook in het leven willen staan. Vrolijk.

Het wordt mij niet makkelijk gemaakt. Elke dag krijg ik van alle kanten te horen hoe erg het leven wel niet is. Als burger word ik geacht om op de hoogte te blijven van elke ramp die zich op 6000 km van mij afspeelt. Ik krijg een bril opgemeten die elke gruwelijk details van elke hoek van de planeet vergroot, en die de bijbehorende leuke dingen, die verhoudingsgewijs meer voorkomen, weggumt. Mijn wereldbeeld is er een van desastreuze toestanden, gecreeërd door de wrede natuur, of nog vaker, de mens. "Je ras, de menselijke, deugt niet" is de boodschap die ik me eigen moet maken. Alles moet eng. Zelfs een onnozel programmaatje zoals Idols (of hoe heet zijn tegenwoordige pendant?) wordt opgefleurd door een bloedstollend bedoeld muzikaal behangetje. Hetzelfde dat achter zowat elke item op TV wordt geplakt. Die alomaanwezige tune gekoppeld aan potsierlijke spanningsopbouw... Er is geen ontkomen aan het voortdurend collectief griezelen.

In Opzij ging een klein stemmetje de andere kant op. Van Peter de Vries, al zou je het niet van hem verwachten (dat hij zoiets zegt èn nog minder dat hij dat in Opzij doet) riep ons, ouders, op om onze kinderen niet meer bang te maken voor kinderverkrachters en ontvoerders. Als deskundige weet hij: de kans dat zoiets gebeurt is miniem, maar de kans dat je hun jonge levens vergalt met je onheilsprofetieën is 100%.

Dat stemmetje werd niet opgemerkt, bedolven als dat onmiddellijk is onder de stortvloed aan negatieve boodschappen. Radar begin november: "Pas op! In vis zit gif! Een portie vis per week bezorgt je een dodelijke hoeveelheid." Aan de overkant het voedingscentrum: "Eet vis! Anders ga je dood aan hart en vaatziektes." Catch 22. Van neuken krijg je Aids en baarmoederhalsgezwellen, van roken krijg je kanker, eten verstopt je aderen en lachen doet je aneurisma's barsten.


We eten gezond, we roken en we neuken niet meer, we hebben lollige drugs afgezworen. Contakten onderhouden wij vanachter ons scherm, van levende wezens krijg je immers de griep, of erger. We gaan allemaal 120 jaar worden als steriele groeisels in ieder zijn eigen petrischaal.



.