Winston Smith

"Big Brother is watching you." Weet u het nog? 1984, van George Orwell. TV-schermen die niet alleen programma's uitzenden maar bovendien de kijker zelf opnemen en de beelden doorsturen naar de Partij. Onlangs is er storm ontstaan over het bekendmaken van de handel in gegevens via internet verkregen. Verbijsterend dat zovelen nog in onwetendheid verkeren van het grootschalige misbruik van onze privégegevens. Nederland schijnt inmiddels tot de meest afgeluisterde natie ter wereld te zijn verworden (ja, meer dan Iran, meer dan Rusland). Niet alleen telefoongesprekken worden systematisch en willekeurig afgetapt, ze worden ook tot in lengte van dagen bewaard, zelfs als u volstrekt niets onfatsoenlijks van zins bent. Internetproviders worden door de overheid gedwongen om miljoenen te investeren in hun netwerken om ze "afluisterbaar" te maken. Ongemerkt maar zeker zijn u en ik de nieuwe Winston Smiths geworden.

Van de telefoon weten we grosso modo hoe dat afluisteren werkt. We weten ook dat dat gebeurt, vooral omdat we dat in politieseries hebben gezien. De sneaky boosdoener is internet. Daarom hier een snelcursus cyberidentiteit:

Internet creëert een illusie van anonimiteit. Laat ik jullie uit de droom helpen: al hebt u helemaal niets ingetoetst, dan nog bent u niet anoniem. Als u zich op internet begeeft bent u en blijft u herkenbaar. Komt u op een site terecht, dan is het alsof u lijfelijk in een winkel binnen stapt: het baliepersoneel weet uw naam niet maar ze herkennen u wel bij uw volgende bezoek. Uw IP-adres, het nummer dat u van uw provider krijgt voor uw aansluiting op het WWW, gaat met u mee, overal waar u naar toe gaat. Als u reageert op een forum, of een email stuurt, is uw IP-adres zichtbaar voor de ontvanger. Het heeft dus geen zin om verschillende aliassen te nemen: namen zijn voor webmasters irrelevant. Voor hen bent u een veelcijferige reeks: uw IP-adres. Via programma's die zelfs de grootste dombo's kunnen hanteren, onthouden de webmasters ad eternum de IP-adressen van elke bezoeker van hun sites. Komt u ooit, over 5 jaar, onder een alias terug, dan wordt u genadeloos ontmaskerd. Als u ook nog met een credit card betaalt, dan hebben zij uw naam en geboortedatum. Dat is helemaal bingo.

Datahaaien hebben zo hun maniertjes om aan kostbare gegevens te komen. Vragenformulieren is er een. De argeloze surfer wordt het hemd van het lijf gevraagd. Omdat hij zich onbespied waant, is hij loslippig: zonder schroom geeft hij de lengte van zijn penis prijs, hoeveel zijn salaris bedraagt of de frequentie van zijn seksleven. Zaken die hij nooit met een megafoon van de daken zou willen schreeuwen liggen nu voor het oprapen, klaar om verkocht te worden, aan elkaar gekoppeld en misbruikt. Voor bedrijven is omzet namelijk de grootste drijfveer. Mooie beloftes op ethische grondslag zullen het altijd afleggen tegen de drang om omzet te draaien. 

Wat u wel kunt doen als u toch zo'n vragenformulier voor de lol wilt invullen, is naar een internetcafé gaan. Dan krijgt de website het IP-adres van dat internetcafé. Of u doet dat vanuit de computer van iemand anders: dan zijn de gegevens die u intoetst waardeloos (mits u u niet anderzins identificeert), want als die gekoppeld worden aan de gegevens die horen bij dat IP-adres, dan krijgt de onderzoeker geen echt beeld van een echt persoon. Want hoe kunstmatig internet ook overkomt, de freaks die uw gegevens analyseren zijn heus toch geïnteresseerd in echte mensen van vlees en bloed , of liever gezegd, in hun brass. Wat voor mens schuilt achter welk IP-adres. Wat vindt hij of zij leuk, wat wil hij of zij kopen, heeft hij kinderen, heeft zij geld, hoeveel, hebben zij lichamelijke klachten, nemen ze medicijnen, wat lezen ze, waar zijn ze lid van, welke programma's kijken ze naar. Dat soort dingen zijn tegenwoordig goud waard, die gaan voor grof geld over de toonbank. In deze bedrijfstak zal de crisis nog lang niet toeslaan.

Iets soortgelijks gebeurt in de Albert Heijn-filialen waar u met een handset zelf uw boodschappen moet scannen. De centrale computer onthoudt welke houder van welke bonuskaart fouten maakt met de zelfscan, met als gevolg dat de klant in kwestie als verdacht bestempeld wordt. Die persoon wordt dan vaak gecontroleerd. Bovendien weet de tot politieagente gebombardeerde baliejuffrouw met een blik op haar kassascherm tot op de letter wie u bent, waar u woont en op welke dag u jarig bent. Via de persoonsgegevens die u vrijwillig en blijmoedig hebt opgegeven voor het verkrijgen van een bonuskaart. Als de klanten nou massaal constant van bonuskaarten zouden ruilen, dan zou het systeem in de soep lopen. Ik roep jullie dan ook op om dat vooral te doen. Zien waar zij dan vervolgens mee komen.

Voor internet bestaat dat. Er heeft zich wereldwijd een kring van internet-anarchisten gevormd die dat gecontroleer niet pikken. Ze hebben zich verenigd in een keten van tientallen zoniet honderden computers waardoor uw verzoek om een site te bezoeken moet gaan voordat het zijn doel bereikt. Uw IP-adres komt dus niet meer bij die site terecht. In plaats daarvan, ziet de webmaster het IP-adres van één van die internet-anarchisten van de keten, elke keer een andere. Dat heet TOR "the onion routing" system. Het is alleen tergend traag (uw verzoeken gaan immers door tig computers). Bovendien zelf ook een bron van potentiële snufferij in uw spulletjes: u weet immers niet wat al die servers doen met de info die door hun routers gaan. Niet geschikt voor top secret informatie zou ik zeggen, tenzij streng versleuteld. Maar goed, als u genoeg hebt van Big Brother, en weigert eraan mee te werken, dan is onion routing system wellicht voor u interessant. Bijvoorbeeld om eens zomaar een opdringerig vragenformulier in te vullen... Vraag de eerste de beste puber die u tegenkomt of hij of zij dat voor u wilt downloaden en klaar is Kees.

Zo niet dan zult u, net als ik, heel voorzichtig moeten zijn met het verstrekken van uw gegevens, en met waar u rondhangt op internet. En ten allen tijden onthouden: "Ik stap nu lijfelijk in deze ruimte, volop in het zicht." U bent op slag een stuk rustiger bij het surfen.

Zie ook: xs4all/opinie, eng filmpje, Karin Spaink.