Nu de terreur in Amsterdam vaste vormen heeft aangenomen (serie geweldadige inbraken thuis, blijvende intimidatie in de openbare ruimte) voel ik ook de neiging om te roepen: "Streng aanpakken die lastpakken."
Ik heb echter onlangs begrepen waarom harder straffen niet werkt. Dat zal ik hier uitleggen.
Het gaat niet om schuld en boete, maar om schuld en slachtofferschap. Als je uitgaat van schuld en boete, dan blijft de crimineel in zijn rol van crimineel. De boete/straf heeft immers zijn zonde weggewassen, en hij kan weer van voren af aan beginnen. Een boete/straf doet enkel fysiek lijden. Fysiek lijden is vele malen beter te doorstaan dan psychisch lijden, oogt stoer en genereert martelaarschap. Hoe bereik je optimaal psychisch lijden? Door enerzijds het schuldbesef te optimaliseren en anderzijds het gevoel van slachtofferschap te minimaliseren. Schuld en slachtofferschap, dus.
Slachtofferschap: een miskend gegeven heden ten dage. Een van de belangrijkste redenen waarom minder bedeelden zich gerechtigd voelen om tot onoirbare daden over te gaan. Dat effekt is een belangrijk onderdeel van de psychologie van slachtofferschap, in het engels "entitlement" genoemd. Wat we moeten doen met de aggressor is dus ten allen tijde voorkomen dat hij (het zijn voor het overgrote merendeel mannen, puberjongens) zich slachtoffer gaat voelen.
Hoe doe je dat?
Mijn allereerste ingeving bij het horen hoeveel een jonge crimineel de samenleving kost aan reïntegratietrajekten (180 000 euro p/jaar) was: geef dat geld gewoon meteen aan alle potentiële draaideurcrimineeltjes. Hoeven zij daar niet meer voor te stelen, te moorden en te treiteren. Zij blij, wij blij. Maar dat is wellicht een brug te ver. Daarom de volgende realistische suggesties:
Ten eerste: we stoppen collectief met wijzen naar zijn verschrikkelijke jeugd, of naar het erbarmelijke lot van de oergastarbeiders (in het veelvoorkomend geval van een dader die zich identificeert met een ethnie). Niet meer doen. Werkt averechts.
Ten tweede: we geven geen straf meer. Straf ontdoet hem van schuld, en geeft hem een gevoel van slachtofferschap, wat, zoals zonet uitgelegd, nieuwe misdaden triggert.
Ten derde: we vergeten hem volledig. we negeren hem. Er word dus niet over hem geschreven in de kranten, niet over gesproken op TV. Hij verdwijnt in onherroeppelijke vergetelheid.
Wat we voortaan wel doen is hem weghalen uit ons midden. Voorgoed opsluiten in een aangename omgeving, bijvoorbeeld in een opgepimpte gevangenis in Nederland of nog beter, in een van die peperdure Jellinekklinieken op Curaçao. Crimineel zijn is immers ook een verslaving. Als dat niet zo was hoefden we er niets aan te doen, want recidive zou niet bestaan. Dat is wat een beschaafd land aftekent tegen een barbaars. We hebben er het geld voor, en blijkbaar ook de cellen, die we anders aan België moeten verhuren, dus hoeven we lastposten niet meer te doden. We kunnen ze eeuwig laten voortsudderen in hun eigen schuldbesef, dat hen dagelijks stevig wordt ingepeperd door het verplicht bijwonen van uitzendingen over de gevolgen van hun daden. Ver van onze gerieflijke leventjes. Waar ze NOOIT meer terugkeren.
Voor hun collega's in spe zal dat heilzaam werken: wie van die opgroeiende crimineeltjes in de dop zal nou tegen gasten opkijken, die hun leven als luxe poedels doorbrengen zonder ooit maar iets te hoeven doen? Dat zijn geen helden, dat zijn mietjes.
Als dat mijn lezers te lieftallig in de oren klinkt, dan kunnen we ze ook castreren. Van loslopende castraten in het wild heeft immers nog nooit iemand last gehad. Doen we al volop met paarden en katers. En het is behoorlijk goedkoop ook.
PS: Schuld en Boete, de weergaloze roman van Dostojevski, nog niet gelezen? Voor wie nog niet ontboekt is: Alvast in de koffer doen voor de volgende vakantie! En bij het lezen, niet vergeten: Dostojevski had humor. Een Chimsky avant la lettre. Als u mij niet gelooft dan moet u l'Idiot lezen, in het Frans (in het Nederlands is de humor wegvertaald. Het Nederlands is gewoon te zwaar voor Dostojevski: hij heeft een taal die moet sprankelen, net als de russische geest). Ik verklap alvast dat Schuld en Boete iets van een happy ending krijgt. Dat is vast leuk om te weten, van te voren, anders zou u kunnen zwelgen in pathos. En dat kan nooit de bedoeling van de geniale Dostojevski zijn geweest!
Ook op Nurks verschenen.